Φωνές Εφήβων

Είναι αρκετά δύσκολο να ξυπνάει κάποιος το πρωί και να έχει όρεξη- διάθεση για τη συνέχεια της ημέρας. Σιγά σιγά γίνεται κουραστικό να προσπαθεί κάποιος σε καθημερινή βάση να διοργανώσει την ημέρα του με στόχο να είναι ευχάριστο το πρόγραμμα του.. -δηλαδή είναι κουραστικό να προσπαθείς να είσαι χαρούμενος? όχι, είναι εξουθενωτικό να παλεύεις για μια καλύτερη ημέρα και στο τέλος αφού έχεις κάνει κάποιες προσπάθειες, να τα παρατάς και να αφήνεις τον εαυτό σου έρμαιο σε κακές επιρροές.

Αλλά  ίσως θα έπρεπε να αφήσουμε τους εαυτούς μας πιο ελεύθερους, να μη σκεφτόμαστε συνέχεια το τι θα κάνουμε, να μη φτιάχνουμε ένα τυποποιημένο πρόγραμμα, να κάνουμε αυτό που μας ευχαριστεί χωρίς καταπιέσεις και να έχουμε κάποια μέτρα και όρια για τη σωστή ισορροπία της ζωής μας. Δεν πρέπει να απορρίπτουμε τον εαυτό μας και να τον αφήνουμε ευάλωτο και να λέμε ότι δεν έχουμε κάποια αξία ή κάποια ιδανικά. Γιατί κάνοντας αυτό, στρεφόμαστε σε άλλες διεξόδους, όπως το αλκοόλ, τα ναρκωτικά κ.α.. κι αυτό επειδή δεν πιστεύουμε στον εαυτό μας και έχουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ο καθένας είναι ξεχωριστός, έχει μια υπόληψη-προσωπικότητα-χαρακτήρα και έχει δικαίωμα να ζει ευχαρίστα! Συνοψίζοντας, είναι καλό να ζούμε με πάθος και θέληση για προσωπικό μας όφελος... για να μην οδηγηθούμε σε δυσμενείς καταστάσεις.

 

Τίποτα δεν είναι αρκετό για όποιον το αρκετό του είναι λίγο", Επίκουρος

«Αλκοόλ: είναι μια αναισθησία που επιτρέπει να ξεπερνάμε την εγχείρηση που λέγεται ζωή.»
Τζώρτζ Μπέρναρντ Σω

«Το να ξέρεις τους άλλους είναι ευφυΐα. Το να ξέρεις τον εαυτό σου είναι σοφία. Το να κυριαρχείς στους άλλους είναι ισχύς. Το να κυριαρχείς στον εαυτό σου είναι η πραγματική δύναμη.»
Λάο Τσε

 

Πρόλογος

Η ανάγκη να αποδράσουμε από τα προβλήματα μας, ή από τα συναισθήματα μας, ακόμα και από τον ίδιο μας τον εαυτό, μπορεί να οδηγήσει σε συνήθειες ή συμπεριφορές όπως το ποτό, τα ναρκωτικά, τον τζόγο, ή την ψυχαναγκαστική βουλιμία, που αργότερα καταλήγουν να κυριαρχούν στην ζωή μας. Πολλοί λόγοι και αγιάτρευτα ψυχικά τραύματα, μπορεί να αποτελούν την ρίζα της εθιστικής αυτής συμπεριφοράς.

«Κατάθλιψη είναι η ανικανότητα σύλληψης κάποιου μέλλοντος»
Rollo May

Η κατάθλιψη είναι ο καθολικός και σταθερός συναισθηματικός τόνος που βιώνεται εσωτερικά και που επηρεάζει την αντίληψη, τις σκέψεις για τον κόσμο («ο κόσμος είναι επικίνδυνος»), τον εαυτό («δεν αξίζω») και το μέλλον(«το μέλλον είναι απειλητικό») και κατ' επέκταση καθρεφτίζεται στη γενικότερη συμπεριφορά του ατόμου.

Κατάθλιψη ή μελαγχολία;

Συνήθως μετά από μια αποτυχία, από ένα χωρισμό ή μια απώλεια , όλοι μας βιώνουμε αρνητικά αισθήματα θλίψης, στενοχώριας και απογοήτευσης που είναι φυσιολογικά και δεν επηρεάζουν σημαντικά τη δυνατότητά μας να ανταποκρινόμαστε στις καθημερινές μας υποχρεώσεις. Θα μπορούσαμε, μάλιστα, να πούμε ότι είναι και χρήσιμα στο βαθμό που μας σκληραγωγούν και μας εκπαιδεύουν, ώστε να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε δυναμικά τις αντιξοότητες που προκύπτουν στη ζωή μας. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι αναφέρουν πως έχουν μελαγχολία.

Όταν, όμως, η θλίψη αντί να μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου γίνεται πιο έντονη εμποδίζοντας τις φυσιολογικές δραστηριότητες της καθημερινότητας, τη δουλειά, τη διατροφή, τον ύπνο και τις στενές μας σχέσεις, τότε είναι πιθανόν να υποφέρουμε από κατάθλιψη και να χρειαζόμαστε τη βοήθεια κάποιου ειδικού για να την αντιμετωπίσουμε. Με άλλα λόγια, αυτό που χαρακτηρίζει την κατάθλιψη και τη διαχωρίζει από τη μελαγχολία, δεν είναι η παρουσία των αρνητικών αισθημάτων αλλά η μεγάλη ένταση και η μακρά τους διάρκεια. Πιο συγκεκριμένα τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι:

·         Αρνητική διάθεση

·         Ανημπόρια και έλλειψη ελπίδας

·         Ανηδονία και απώλεια ευχαρίστησης

·         Άγχος και φοβίες

·         Διαταραχή τον ύπνου και όρεξης για φαγητό

·         Κόπωση και εξάντληση (απώλεια ενέργειας)

·         Σκέψεις ενοχής ή/και αδεξιότητας ή χαμηλή αυτοεκτίμηση

·         Αυτοκτονικές σκέψεις

·         Δυσκολία στη συγκέντρωση και έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών (επιβράδυνση σκέψης, κινήσεων, απώλεια μνήμης)

   Κοινωνικές: η οικογένεια προέλευσης, η τάξη στο σχολείο και οι φίλοι, επηρεάζουν το άτομο και τη συμπεριφορά του. Όταν η «ομάδα» που ανήκεις το θεωρεί φυσιολογικό να κάνεις χρήση συγκεκριμένων ουσιών, η πιθανότητα να υιοθετήσεις αυτή τη συμπεριφορά είναι μεγαλύτερη.

   Ψυχολογικές: δεν είναι ακόμα δυνατόν να καθορίσουμε εάν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας οδηγούν σε εξάρτηση, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι οι εξαρτημένοι έχουν συχνά στερηθεί μιας δομημένης και διαυγούς εκπαίδευσης. Αλλοι παράγοντες είναι η έλλειψη ασφάλειας, αγάπης και προσοχής. Επίσης, το υπερβολικό ενδιαφέρον από τους γονείς και άλλες αυστηρές δομές εκπαίδευσης φαίνεται να παίζουν έναν ρόλο. Ένας μεγάλος αριθμός προβλημάτων των χρηστών προέρχονται από μια οικογένεια στην οποία υπήρχε υπερβολική χρήση (αλκοόλ) από (έναν από) τους γονείς. Επίσης ψυχικά τραύματα κατά τη διάρκεια της νεανικής ηλικίας, όπως σεξουαλική κακοποίηση ή σωματικός βιασμός, μπορεί να παίξουν ένα ρόλο.

Εσωτερικές εξαρτήσεις

Η προσπάθεια της αντιμετώπισης των συναισθηματικών δυσκολιών μέσω μιας εθιστικής συμπεριφοράς ενδέχεται να οδηγήσει σε παράλληλη φυσική και ψυχολογική εξάρτηση. Με την ψυχοθεραπεία και το προστατευμένο περιβάλλον που παρέχει το γραφείο του ψυχολόγου, δίνεται η δυνατότητα στον εθισμένο να ανακαλύψει τι κρύβεται κάτω από την συμπεριφορά του, να εκφραστεί και να υποστηριχθεί.

Ο άνθρωπος δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης τόσο με τις εσωτερικές του καταστάσεις, δηλαδή τις σκέψεις του,τα συναισθήματά του, τα όνειρά του, όσο και με το εξωτερικό περιβάλλον. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρίσκεται ο ορισμός της εξάρτησης ή του εθισμού: εξάρτηση αποτελεί κάθε συμπεριφορά που παίρνει τη μορφή μιας σχεδόν τελετουργικής, αυτοματοποιημένης συνήθειας, την οποία το άτομο αν και αναγνωρίζει ως καταναγκαστική και ψυχοπιεστική, εν τούτοις αδυνατεί να ελέγξει και πολύ περισσότερο να σταματήσει, εξαιτίας ισχυρότατων φυσιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Το κύριο χαρακτηριστικό που συνοδεύει την εξάρτηση και τον εθισμό είναι η απώλεια της προσωπικής ελευθερίας, λόγω της υποταγής στον παρορμητικό χαρακτήρα μιας πολύ έντονης, σφοδρής επιθυμίας για τη βίωση συγκεκριμένων συναισθημάτων σε συγκεκριμένες καταστάσεις με συγκεκριμένες συμπεριφορές. Η εξάρτηση εμφανίζεται μέσα σε ένα πλαίσιο υποταγής, ανάμεσα σε κάτι ισχυρό (η επιθυμία) και σε κάτι αδύναμο (το ίδιο το άτομο).

Ο μηχανισμός υποδούλωσης

Από τη στιγμή που το ισχυρότερο μέρος επιβάλλει την εξουσία του στο αδύναμο, αρχίζει ο φαύλος κύκλος της εξάρτησης. Το άτομο καθοδηγείται από τη σφοδρότητα των επιθυμιών, οι οποίες αναλαμβάνουν τα ηνία της ψυχής, καταστέλλοντας την ελεύθερη βούληση, και όταν οι επιθυμίες εκπληρωθούν και εκφορτιστούν συναισθηματικά-μέσω της επαναλαμβανόμενης, μηχανικής συμπεριφοράς- το άτομο παραδίδεται στους φόβους των συνεπειών και στα συναισθήματα ενοχής για την αδυναμία του να θέσει υπό έλεγχο τα πάθη και τις συνήθεις που το απειλούν. Έτσι ο άνθρωπος κινείται διαρκώς παγιδευμένος στο γνωστό δίπολο : επιθυμία και φόβος. Από τη μια, η ακατανίκητη επιθυμία για την εκτέλεση μιας πολύ συγκεκριμένης συμπεριφοράς με σαφή και προσδοκώμενα αποτελέσματα και από την άλλη ο διαρκής φόβος για την επανάληψή της.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα στερητικού συνδρόμου είναι δυσάρεστες σωματικές αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα όταν η χρήση των ουσιών είναι μειωμένη ή ασυνεχής. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι ναυτία, μυϊκοί πόνοι, προβλήματα συγκέντρωσης, αϋπνία, άγχος και εφιάλτες. Αλλά επίσης και άνθρωποι που δεν βιώνουν συμπτώματα ανοχής και/ή συμπτώματα στερητικού συνδρόμου, μπορεί να είναι εξαρτημένοι από την ουσία. Κάνουν επαναλαμβανόμενες και ανεπιτυχείς προσπάθειες να περιορίσουν ή να ελέγξουν τη χρήση της ουσίας, ή κάνουν χρήση της ουσίας για μεγαλύτερη χρονική διάρκεια ή σε μεγαλύτερη ποσότητα απ' ότι αρχικά είχαν σχεδιάσει. Για να προμηθευτούν την ουσία, να κάνουν χρήση της και να απαλλαγούν από τις συνέπειές της απαιτείται πολύς χρόνος. Έτσι, παραμελούν σημαντικές δραστηριότητες όπως την εργασία, το σχολείο, τις κοινωνικές επαφές ή σταματούν τελείως αυτές τις δραστηριότητες. Ένα χαρακτηριστικό της εξάρτησης αποτελεί το να μη μπορεί κανείς να ελέγξει τη χρήση της ουσίας ή να τη διακόψει. Υπάρχει μια συγκεκριμένη πίεση, μια σχεδόν ακαταμάχητη ανάγκη να κάνει χρήση της ουσίας.

Οι ακόλουθες είναι καταστάσεις που χαρακτηρίζουν την εξάρτηση. Για να θεωρηθεί κάποιος εξαρτημένος αρκεί να παρουσιάζει μόνο κάποια από τα ακόλουθα:

· Ανοχή (ανάγκη για περαιτέρω αίσθηση των αποτελεσμάτων)

· Ψυχολογική εξάρτηση (επιθυμία, που ποικίλει από πολύ μικρή μέχρι πολύ έντονη)

· Συμπτώματα στερητικού συνδρόμου (αποκτά όλους τους τύπους σωματικών αντιδράσεων μόλις σταματήσει τη χρήση)

· Χρήση της ουσίας ή υιοθέτηση συγκεκριμένης συμπεριφοράς για τον περιορισμό των στερητικών συμπτωμάτων

· Αποτυχημένες προσπάθειες για να ελέγξει τη χρήση ή τη συμπεριφορά.

· Σπατάλη χρόνου τόσο για την χρήση (ουσιών) ή την επανάληψη της συμπεριφοράς στην οποία είναι εθισμένος όσο και κατά την διαδικασία ανάρρωσης.

· Καταστροφικές συνέπειες εξαιτίας της χρήσης τόσο στους ίδιους τους εθισμένους όσο και στους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους (προβλήματα στη δουλειά ή το σχολείο, συγκρούσεις με τους ανθρώπους που βρίσκονται στο κοντινό περιβάλλον, αφιέρωση λιγότερου χρόνου για χόμπι, ασθένειες κ.λ.π)

· Χρήση ουσιών πιο συχνή και σε μεγαλύτερες δόσεις απ' ότι σχεδιάζεται.

· Εξακολούθηση της χρήσης ακόμα κι αν το άτομο γνωρίζει ότι αυτό είναι καταστροφικό για τον εαυτό του.

Ψυχολογική κατάσταση

Είναι δύσκολο να πεις σε άλλους ανθρώπους ότι είσαι εξαρτημένος, δεν ξέρεις πως θα αντιδράσουν. Έτσι συχνά το γεγονός αποσιωπάται. Οι περισσότεροι εξαρτημένοι το κρατούν μυστικό, επειδή δεν θέλουν να σκέφτονται οι άλλοι αρνητικά γι αυτούς. Θέλεις να σε θεωρούν ένα καλό άτομο να χαίρεις της εκτίμησής τους και δεν επιθυμείς να κρίνεσαι αρνητικά. Ωστόσο, το ερώτημα είναι εάν όλοι θα σκεφτούν αρνητικά σχετικά με σένα όταν τους πεις για την εξάρτησή σου. Κάποιοι άνθρωποι ενδιαφέρονται και θέλουν να βοηθήσουν, άλλοι το θεωρούν τιμή τους που τους εμπιστεύτηκες. Επίσης ο γιατρός σου μπορεί να σου προσφέρει συγκεκριμένη υποστήριξη. Εάν εξακολουθεί να είναι δύσκολο για σένα, μπορείς να καλέσεις συγκεκριμένους αριθμούς τηλεφώνων για βοήθεια, να μοιραστείς το πρόβλημά σου και να συζητήσεις γι αυτό πιο εύκολα. Μπορείς να εισαχθείς σε ένα κέντρο υγείας χωρίς άλλοι άνθρωποι να το γνωρίζουν. Με τη βοήθεια ενός θεραπευτή μπορεί αργότερα να παραδεχτείς την εξάρτησή σου.

Τρόποι αντιμετώπισης

Η θεραπεία προσπαθεί να δώσει ένα άλλο διαφορετικό νόημα στη ζωή του εξαρτημένου, απομυθοποιώντας τον παλιό τρόπο ζωής, με τις εμμονές, τις συνήθειες και τις στερεότυπες συμπεριφορές και χτίζοντας έναν καινούργιο δρόμο σε πιο υγιείς και δημιουργικές εκφράσεις, που αποκαλύπτουν και ξεδιπλώνουν παραμελημένα ταλέντα και ικανότητες του ατόμου.

Η ψυχολογική στήριξη, η εμπιστοσύνη και η δυναμική-αισιόδοξη ώθηση προς το καλύτερο είναι αναγκαίες συνθήκες σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας, ώστε ο εξαρτημένος να αρχίσει να υφαίνει ξανά τον ιστό της αυτοεκτίμησης του και να καταφέρει να μετατρέψει την όποια εξάρτηση από τρόπο ζωής σε εμπειρία ζωής, που του δίδαξε πολλά. Αυτή τη δύναμη της αλλαγής ζητάει ο εξαρτημένος από τη θεραπεία. Έχει την ανάγκη να αισθανθεί πως αυτός ο ίδιος έχει τη δύναμη να αλλάξει τη ζωή του γιατί αξίζει κάτι καλύτερο, όπως άλλωστε όλοι μας.