Φωνές Εφήβων

ΕΦΗΒΕΙΑ! Δεν είμαι πια παιδί, δεν είμαι ακόμη μεγάλη. Ζω μέσα στην αβεβαιότητα. Θέλω να κρυφτώ από όλα όσα με περιτριγυρίζουν και ζω σε ένα κορμί που είναι διόλου δικό μου. Είμαι άραγε επαναστατημένη, δυστυχισμένη, ευδιάθετη, επιθετική, ταλαντούχα ή μη; Ή μήπως εγωίστρια; Αυτά δεν ήταν παρά μόνο μερικές σκέψεις που μου ήρθαν στο μυαλό σήμερα το πρωί. Νομίζω χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός εφήβου με προβληματισμούς, που απογοητεύεται εύκολα. Τι είναι όμως αυτό που μας δημιουργεί αυτές τις ανείπωτα παράδοξες σκέψεις και συναισθήματα;

Κατ’ αρχάς, ανεξάρτητα από το αν η εφηβεία για μένα σημαίνει ανακατεμένες οδυνηρές αλλαγές, σπουδαίες πράξεις και ταραγμένες εποχές, όλοι οι έφηβοι ανεξαρτήτως έχουμε βιώσει ή βιώνουμε αυτήν την μεγάλη εσωτερική αναζήτηση της ταυτότητας, την αμφισβήτηση, την επανάσταση που με διαφορετικό τρόπο κατακλύζει την καρδιά και το σώμα ενός εφήβου απ’ άκρη σ’άκρη. Δεν θα ξεχάσω τα λόγια του Σωκράτη όπως τα διάβασα σε κάποιο βιβλίο σχετικά με τη «νεολαία» της εποχής του. Ήδη από τότε η εφηβεία περιγράφονταν μια εποχή γεμάτη σύγχυση, αυθάδεια και απερισκεψία.

Αν και συμφωνώ εν μέρει με τα λεγόμενα του φιλοσόφου, θα διαφωνήσω στο ότι κρίνει αυστηρά μια τόσο ζωντανή ηλικία. Δικαιολογώ τους εφήβους σε πολύ μεγάλο βαθμό, αφού βιώνουμε τόσες αντιφάσεις ως άτομα, πολλές φορές χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Η εποχή της σοφίας ή η εποχή της τρέλας; Θα έλεγα αναμφισβήτητα της δημιουργίας σε κάθε τομέα. Εφόσον λοιπόν, πρέπει να δημιουργήσουμε τον κόσμο ξανά και να αρχίσουμε τη γνωριμία με τον εαυτό μας και τους άλλους από την αρχή, βλέπουμε τα πάντα διογκωμένα στο μέγιστο και το πιο απλό γίνεται ακατόρθωτο. Έτσι αναζητώντας ένα καινούργιο πρόσωπο χωρίς σιγουριά και βοήθεια – αφού είμαστε τελείως μόνοι – συχνά μας παίρνει από κάτω και βιώνουμε τις συνέπειες.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί φυσικά, όταν ένας έφηβος νιώθει ανικανοποίητος από τον εαυτό του είτε γιατί δεν τον ξέρει είτε γιατί τον κατηγορεί. Μέσα στην ψυχή μας συμβαίνουν αμέτρητες συγκρούσεις. Ταυτόχρονα το σώμα μας αλλάζει με εξίσου γρήγορους ρυθμούς, κάτι που δυσκολευόμαστε να χειριστούμε. Μια λάθος κουβέντα από άλλο πρόσωπο στη φάση που αναζητάμε την ταυτότητά μας, μπορεί να διαταράξει την υγεία μας (ψυχοσωματική).

Η οικογένεια μπορεί να επηρεάσει εξαιρετικά την ψυχοσύνθεσή μας. Αν οποιαδήποτε στιγμή νιώσουμε πίεση, έλλειψη προσοχής ή σημασίας, αντιδρούμε συνήθως άσχημα. Είναι πολύ εύκολο να παρασυρθούμε από αυτό το συναίσθημα που μας κάνει να νιώθουμε μηδενικό. Από τη στιγμή που νιώθουμε κάτι τέτοιο είμαστε εξαρτημένοι από όλα και από όλους γύρω μας. Αρχίζει αυτόματα η προσπάθεια να αποδείξουμε μια αξία, την οποία ακόμη και εμείς οι ίδιοι αμφισβητούμε. Δεδομένου αυτού μπορούμε να γκρεμίσουμε τα πάντα, κυρίως τη σχέση μας με τους άλλους. Η οικογένεια – ιδιαίτερα οι γονείς – δεν μας καταλαβαίνουν, οι φίλοι δεν βοηθούν, μπροστά μας μόνο απελπισία. Έτσι ο έφηβος χάνει τη μπάλα και αν δεν βρει το κουράγιο να ανοίξει τα μάτια του, να δει καθαρά και να συνειδητοποιήσει τι του συμβαίνει, τότε αισθάνεται καταθλιπτικά συναισθήματα ή έχει αυτοκαταστροφικές τάσεις (διατροφικές διαταραχές). Χάνει δηλαδή κάθε ίχνος αυτοπεποίθησης. Συχνά γινόμαστε αυταρχικοί, βίαιοι ή χυδαίοι, είναι όμως μια αντίδραση στη θλίψη, το άγχος, τα γκρεμισμένα όνειρα που είναι πάντοτε μεγάλα και στο ότι είμαστε τρωτοί, αφού θέλουμε να γίνουμε «κάτι».

Ο παράγοντας ακόμα, μοναξιά έχει μεγάλη σημασία. Νιώθουμε απίστευτα μόνοι. Υπάρχει όμως διαφορά ανάμεσα στη μοναξιά που κατακλύζει την ψυχή μας και την αδειάζει και τη μόνωση που επιλέγουμε να βιώνουμε. Αυτά δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζονται. Αμέτρητες φορές νιώθουμε πως θέλουμε να πούμε μια λέξη μα το στόμα μας είναι κλειστό και μένει μέσα μας να μεγαλώνει, να θεριεύει, να μας σκοτώνει. Σε αυτό μπορεί να συμβάλλει και ο έρωτας. Μεγάλες ορμές, ακατανίκητες πολλές φορές και πόθοι είναι ένας ακόμη λόγος αμφισβήτησης, αμφιβολίας για τον εαυτό μας. Μας βάζει στη διαδικασία της προσπάθειας να γίνουμε καλύτεροι για άλλους, να αποκτούμε προσωρινές ταυτότητες. Άλλες φορές βέβαια, ο έρωτας δίνει δύναμη και αισιοδοξία, φάρμακο για οτιδήποτε τραγικό συμβαίνει στον έφηβο και στο πρόσωπο ενός άλλου ανακαλύπτει ποιός είναι.

Σπουδαίο ρόλο στο πως βιώνουμε οι έφηβοι τη φάση αυτή παίζει η κοινωνία και οι αμέτρητες απαιτήσεις της. Από τη μία επιτρέπει τη διαφοροποίηση αλλά από την άλλη αναγκάζει έμμεσα να ακολουθούμε αυτά που εκείνη προστάζει, όπως καταναλωτισμός, πρότυπα κ.α. συνεπώς σε μια τέτοια εποχή ο νέος αναγκάζεται να δημιουργεί προσωρινές ταυτότητες ανάλογα με το περιβάλλον για να μπορεί να ανταπεξέλθει. Το σχολείο επίσης, που καταντά μια φρικτή συνήθεια με τη στεγνή γνώση που προσφέρει και τη μηδαμινή προσπάθεια των οργάνων του, να αγαπήσουμε τη γνώση μας κάνει να νιώθουμε αποστροφή προς αυτή, αγανάκτηση. Αμφιβολίες για το ποιοί είμαστε, τι θέλουμε να κάνουμε, τι μπορούμε πραγματικά να καταφέρουμε.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να αποτελέσουν αιτίες κατάθλιψης, αυτοκαταστροφικών ιδεών, ή θλίψης σ’ έναν έφηβο. Η εφηβεία μπορεί να παρομοιαστεί με χιλιάδες πράγματα, προσωπικά όμως σε εμένα φαντάζει σαν ταξίδι. Άλλος γνωρίζει που πηγαίνει μα δεν θέλει να φτάσει εκεί, άλλος ξέρει τι θέλει μα τα πρέπει του τον κρατούν πίσω, άλλος προσπαθεί να φτάσει την Ιθάκη του δίνοντας αγώνα και άλλος αγνοεί πλήρως ποιά Ιθάκη ψάχνει. Αυτό που πρέπει όλοι να θυμόμαστε είναι πως τα σύνορα του καθενός είναι όπου αυτός αντέχει. Τα θέλω μας πολλά, τα δεδομένα γύρω μας τρέχουν και στη μέση ένας νέος και το «εγώ» του. Είτε βρούμε την Ιθάκη είτε όχι αν το ταξίδι μας ικανοποίησε, τότε θα καταλάβαμε πως ο δρόμος μας είμαστε εμείς οι ίδιοι..!