| Γράφει ο: Σπύρος Ρούμπας |
Ονομάζομαι Σπύρος Ρούμπας και είμαι μέλος του πάνελ νέων του ελληνικού κόμβου επαγρύπνησης για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο (Saferinternet.gr). Στην ομιλία μου θα σταθώ κυρίως στο πως οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν την ψυχολογία και την υγεία του εφήβου.
Το Διαδίκτυο αποτελεί πραγματικά ένα καταπληκτικό εργαλείο το οποίο προσφέρει πολλές δυνατότητες σε όσους το χρησιμοποιούν με σωστό τρόπο. Με λίγα κλικ μικροί και μεγάλοι μπορούν να βρεθούν σε έναν απέραντο εικονικό χώρο γεμάτο χίλια θαύματα. Μπορούν να παίξουν, να μάθουν, να αλληλογραφήσουν και να συνομιλήσουν, να βρουν αρχεία κάθε λογής. Με την συνεχή εξέλιξη των νέων τεχνολογιών, οι χρήστες του Διαδικτύου είναι πια σε θέση να πραγματοποιούν ηλεκτρονικές αγορές, συναλλαγές με το Δημόσιο και τις τράπεζες και να ασχοληθούν με την εκπαίδευση και την εργασία εξ αποστάσεως. Όμως οι ανήλικοι τα κάνουν όλα αυτά συνήθως χωρίς επίβλεψη, με μια πρωτόγνωρη ελευθερία, που δεν υπάρχει στην πραγματική ζωή. Το θέμα είναι κατά πόσο γνωρίζουν οι νέοι και οι μεγάλοι να το χρησιμοποιούν σωστά και να επωφελούνται από αυτό.
Το Internet λόγω της ελευθερίας που το διακρίνει σαν μέσο περιέχει μεγάλο πλήθος πληροφοριών. Ο καθένας μπορεί να διακινήσει οποιαδήποτε πληροφορία επιθυμεί. Όπως είναι φυσικό πολλές από αυτές τις πληροφορίες μπορεί να είναι ακατάλληλες για ορισμένες ομάδες ανθρώπων. Ένας ενήλικας είναι σε θέση να κρίνει και να αποφύγει τους κινδύνους που θα συναντήσει εκεί, για ένα παιδί, όμως, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Συνεπώς οι γονείς επωμίζονται το βάρος της ευθύνης για την ασφάλεια του παιδιού τους στον θαυμαστό κόσμο του Διαδικτύου.
Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τους εφήβους εντοπίζονται στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (social networking sites). Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν στους χρήστες να δημιουργήσουν δικό τους περιεχόμενο και να το μοιραστούν με ένα ευρύ δίκτυο ατόμων, σε ορισμένες περιπτώσεις και σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει μεγάλος αριθμός τέτοιων υπηρεσιών (facebook, hi5, myspace κλπ.) και το περιεχόμενο γίνεται όλο και πιο δημοφιλές. Οι υπηρεσίες αυτές απευθύνεται σε ποικίλες ομάδες των χρηστών του Διαδικτύου, αλλά χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγω από παιδιά και νέους. Η πλειονότητα των εφήβων έχει χρησιμοποιήσει τουλάχιστον μια φορά τις σελίδες αυτές με σκοπό την επικοινωνία διότι μέσω των εργαλείων που προσφέρουν αυτές οι σελίδες βοηθούν το νέο να επικοινωνεί ευκολότερα με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του και παράλληλα να δημιουργεί νέες επαφές.
Να σημειωθεί ότι η δημιουργία νέων φίλων μπορεί να βοηθήσει στην κοινωνικοποίηση του νέου παρόλα αυτά είναι επίφοβη. Η φυσική επιθυμία του ανθρώπου να επικοινωνεί σε συνδυασμό με τις τεχνολογίες διασύνδεσης που προσφέρουν οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ενδέχεται να κάνουν τον χρήστη επιρρεπή στο να χαμηλώνει τον πήχη των κριτηρίων που θέτει στον φυσικό κόσμο, προκειμένου να δημιουργήσουμε φιλικές σχέσεις με κάποιο άτομο. Αυτό συμβαίνει σε μεγαλύτερο βαθμό στους νέους οι οποίοι δεν αναλογίζονται τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Έτσι γίνονται ευάλωτοι και εύκολα θύματα επιτηδείων οι οποίοι αποσκοπούν στην ικανοποίηση των ιδιοτελών σκοπών τους.(παιδική πορνογραφία, παιδοφιλία, παρενόχληση, εμπορία οργάνων κλπ.).
Όπως εύστοχα αναφέρει o ENISA, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι σαν ένα ψηφιακό κοκτέιλ πάρτι. Όσους περισσότερους γνωστούς έχεις τόσο πιο δημοφιλής είσαι και τόσο μεγαλύτερη επιρροή ασκείς. Ωστόσο σε αντίθεση με ένα πραγματικό πάρτι, τα μέλη των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης αποκαλύπτουν περισσότερες πληροφορίες, είτε από επιλογή τους, είτε κατά λάθος στους άλλους ‘συνδαιτυμόνες’
Οι έφηβοι και οι νέοι λατρεύουν να μοιράζονται ιστορίες, να ανταλλάσσουν φωτογραφίες, να γράφουν σχόλια και να κάνουν κουτσομπολιό, να γνωρίζουν νέους φίλους, να βλέπουν αστεία βίντεο που έκαναν οι φίλοι ή συμμαθητές τους. Μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους «σύμπαν» και να έχουν πρόσβαση σε άλλα προσωπικά «σύμπαντα». Η προσωπική τους ιστοσελίδα τους ανήκει, δεν ανήκει σε κάποιον ψυχρό webmaster. Ασφαλώς και η χρήση της τεχνολογίας για κοινωνική δικτύωση δεν είναι κακή. Όμως, μέσα στους εικονικούς κόσμους η συμμετοχή σε ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να εξελιχθεί σε έναν γιγαντιαίο διαγωνισμό δημοτικότητας, που δεν αντιστοιχεί στην αλήθεια. Καθώς μιλάμε για εικονικούς κόσμους, δεν διασφαλίζεται η αξιοπιστία του προφίλ και των λεγομένων των χρηστών: ο καθένας μπορεί να δηλώσει οποιαδήποτε ηλικία εξυπηρετεί τους σκοπούς του και να γράψει φανταστικές ιστορίες … Ποιος θα μπορέσει να μάθει τι έγινε στην πραγματικότητα…
Ορισμένοι χρήστες των ιστοχώρων αυτών τείνουν να ζουν στον προσωπικό τους μικρόκοσμο και η υπερβολική χρήση μπορεί να τους κάνει να ξεχάσουν πώς πρέπει να συμπεριφέρονται στον πραγματικό κόσμο και ανάμεσα στους φίλους και την οικογένειά τους. Ταυτόχρονα παραμελείται η σωστή γραφή και χρήση της γλώσσας λόγω της χρήσης συντομογραφιών και ξενικών όρων. Για αυτό τον λόγο, είναι πολύ σημαντικό να προωθείται η φυσική επικοινωνία, τόσο μέσα στον οικογενειακό χώρο όσο και εκτός αυτού.
Τέλος είναι προφανές πως ο έφηβος βρίσκεται αντιμέτωπος με μεγάλο αριθμό κινδύνων στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης τους οποίους καλείται να αντιμετωπίσει. Στην προσπάθεια του αυτή δεν έχει σύμμαχο τους γονείς του. Στην Ελλάδα η πλειοψηφία των ενηλίκων έχει πλήρη άγνοια σε θέματα που αφορούν την χρήση του Διαδικτύου. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλοί φορείς που μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς αλλά και τους εφήβους να μάθουν τους κινδύνους αυτούς και να τους αντιμετωπίζουν κατάλληλα. Μερικές χρήσιμες συμβουλές είναι αυτές που ακολουθούν:
- Ο κωδικός πρόσβασης του εικονικού προφίλ θα πρέπει να μην δίνεται σε κανέναν. Όποιος αποκτά πρόσβαση στο προφίλ μπορεί να διαχειριστεί πλήρως τα δεδομένα που εμφανίζονται σε αυτό.
- Πριν την εγγραφή σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης ο χρήστης θα πρέπει να γνωρίζει πλήρως τον τρόπο με τον οποίο πρόκειται να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα που ανεβάζει.
- Ο χρήστης δεν θα πρέπει να ανεβάζει στο προφίλ του φωτογραφίες όπου φαίνεται καθαρά η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται, ειδικότερα αν πρόκειται για το σπίτι, το σχολείο ή μέρη που συχνάζει. Έτσι μειώνει τις πιθανότητες εντοπισμού του στον φυσικό κόσμο.
- Στην περίπτωση που δεχτεί ένα προσβλητικό ή ανεπιθύμητο μήνυμα, χρησιμοποιεί την ενσωματωμένη μέθοδο καταγγελιών της ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιεί. Συνήθως αναφέρεται με τη λέξη «report».
- οι πληροφορίες που δημοσιεύει στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι δημόσια προσπελάσιμες, επομένως, καλό θα ήταν να μη δημοσιεύει στοιχεία και φωτογραφίες που θα τον έφερναν σε δύσκολη θέση.
- Να γνωρίζει ότι από τη στιγμή που προσθέτει στη λίστα των φίλων σας κάποιο άτομο (αποδοχή friend request), αυτό αποκτά πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα που εμφανίζονται στο προφίλ του, μεταξύ των οποίων οι φωτογραφίες και τα στοιχεία επικοινωνίας του.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!